Creatief zijn én zakelijk denken: het is een combinatie die in de cultuursector nog altijd moeilijk ligt. En dat is vaak niet alleen een kwestie van niet kunnen maar ook van niet willen. Want artistieke vrijheid krijg je moeilijk in een businessmodel geplooid, toch? Annick Schramme, hoogleraar bij Antwerp Management School en UA, ziet dat anders: net door een goed doordacht businessmodel kan je kunst en cultuur blijven brengen, ook in crisistijden.
De coronacrisis heeft veel zaken scherpgesteld, niet in het minst in de cultuursector. Uit een onderzoek van 2019 naar werken en ondernemen in de Vlaamse cultuursector bleek al dat de sector nog steeds te kampen heeft met een gebrek aan zakelijke vaardigheden. In de coronacrisis kwam dit gebrek extra naar boven. Subsidies boden gelukkig enigszins een vangnet maar de sector werd toch ongemeen hard geraakt.
Het zal volgens Annick Schramme voor de cultuursector ook post-corona cruciaal blijven om in te zetten op het aanscherpen van zakelijke skills: “In de cultuursector starten organisaties of makers heel sterk vanuit hun eigen artistieke project. Dat is ook logisch maar dat maakt dat ze soms niet stilstaan bij elementaire vragen zoals: Wat willen we bereiken? Voor wie doen we het? Hoe kunnen we mensen aan ons verhaal binden? Met wie kunnen we daarvoor samenwerken?”
Een businessmodel is géén vijand van de sector, integendeel...
“Dat zijn eigenlijk allemaal vragen die je in je businessmodel moet beantwoorden. Het woord businessmodel alleen al roept vaak tegenstand op omdat het haaks zou staan op het artistieke project. Maar een goed doordacht businessmodel maakt het net mogelijk om te creëren, om kunst en cultuur te brengen. Cultuurmanagement is dus géén vijand van de sector, integendeel, het werkt ondersteunend en versterkend. Vanuit cultuurmanagement willen we er mee voor zorgen dat artistieke projecten gerealiseerd kunnen worden en dat ze hun weg vinden naar het publiek.”
Die ‘zorg’ voor kunst en cultuur vind je helemaal terug in de opleidingen voor de publieke sector van Antwerp Management School. Annick Schramme: “Je hebt nooit totale artistieke vrijheid. Je werkt nu eenmaal altijd binnen een bepaalde context en die heeft zijn limieten, hoe dan ook. Vanuit onze opleidingen helpen we kijken hoe je binnen die limieten de grootst mogelijke creativiteit kan krijgen.”
"Je kan met al je vragen wel ergens terecht,
je moet alleen je weg zien te vinden in dat rijke landschap."
En dat gaat over veel meer dan de zoektocht naar financiering: “Uiteraard is het belangrijk om inzicht te hebben in je kostenstructuur en te weten welke financieringskanalen en -modellen er zijn. Maar het is al evenzeer belangrijk dat je het beleid en het kunst- en cultuurlandschap goed kent. We hebben in Vlaanderen een goed uitgewerkte bovenbouw. Denk maar aan steunpunten zoals Kunstenpunt of FARO voor cultureel erfgoed. Er is Cultuurloket voor zakelijke ondersteuning, Flanders DC voor de creatieve industrie, Cultuurconnect voor digitale innovatie, het publiq-platform voor cultuurcommunicatie, enzovoort. Je kan als maker of organisatie met al je vragen ongetwijfeld wel ergens terecht, je moet alleen je weg zien te vinden in dat rijke landschap.”
“Maar je moet niet alleen het beleid en het landschap kennen, je hebt ook een goede governance nodig. De vernieuwde Bestuurscode Cultuur is er echt niet alleen voor de grote spelers. Ook voor kleinere organisaties is het essentieel om na te denken over verantwoordelijkheden, integriteit, transparantie, diversiteit, enzovoort. En uiteraard heb je ook kennis van marketing en communicatie nodig. Je moet strategisch durven nadenken over wie je wil bereiken, hoe je dat het beste kan doen, hoe je ‘klanten’ aan jouw verhaal of organisatie kan (blijven) binden.”
Het komt uiteindelijk neer op het vinden van de goede balans tussen het zakelijke en het creatieve.
Dat laatste bleek bijvoorbeeld extra belangrijk in volle lockdown: “In die eerste golf zijn organisaties heel snel beginnen schakelen om toch maar iets van kunst en cultuur te kunnen blijven aanbieden. Ze zijn daarbij meteen in het technische aspect van digitalisering gedoken en hebben hun online aanbod meestal ook gratis opengesteld. Dat is heel begrijpelijk in zo’n situatie maar het strategisch nadenken is er wat bij ingeschoten. Waar en hoe kunnen we echt meerwaarde creëren? Dat zijn vragen waar je moet bij stilstaan. Want je mag voor of tegen zijn: het online gebeuren zal niet meer volledig verdwijnen. Mensen mogen dan wel snakken naar fysieke beleving, ze hebben ook de voordelen van een online aanbod ontdekt. En daar kan je als maker of organisatie maar beter bewust mee omgaan. Dat betekent niet dat je een technologisch expert moet zijn maar je moet wel weten welke impact de digitale transformatie op jouw werking heeft en hoe je daarop kan inspelen.”
Een zakelijke aanpak dus om creativiteit de ‘vrije’ loop te kunnen geven: “Het komt uiteindelijk neer op het vinden van de goede balans tussen het zakelijke en het creatieve. Je kan inderdaad niet zomaar een algemene managementaanpak op de cultuursector loslaten. Je moet rekening houden met de identiteit en de specificiteit van de sector, anders speel je de essentie kwijt. Maar je hebt wel zakelijke vaardigheden nodig om kunst en cultuur te kunnen blijven maken en aanbieden. Zeker nu, in een context waarin de positieve kracht van kunst en cultuur zo overduidelijk is, terwijl de sector tegelijk financieel bijzonder sterk onder druk staat.”
Hieronder vind je een overzicht van ons aanbod van opleidingen op maat van de publieke sector:
