Perspectief op mobiliteit van een buitenstaander
De onderwerpen van de vierde European Conference on Sustainable Urban Mobility Plans (Europese Conferentie over Duurzame Stedelijke Mobiliteitsplannen), die plaats vond op 29 en 30 maart in Dubrovnik, Kroatië, waren divers: van gezichtspunten over stedelijke mobiliteit tot beleidsvorming en onderwijs.
De deelnemers, of in ieder geval zij die het nog niet wisten, leerden dat steden toebehoren aan mensen en niet aan auto’s. Ze leerden ook dat we belemmerende transportinfrastructuur moeten verwijderen en dat we burgers moeten stimuleren te gaan fietsen en te gaan lopen. Er werd ons uitgelegd dat:
- mobiliteit een grote invloed heeft op gezondheid, welzijn en economie;
- we behoefte hebben aan beleid op het gebied van stedelijke mobiliteit;
- de politiek in het algemeen en ook individuele politici en wetgevers in het bijzonder een grote rol spelen en zij het goede voorbeeld moeten geven;
- we de leefbaarheid van onze steden moeten verhogen en we in dit proces alle belanghebbenden, ook burgers, moeten betrekken.
"Voor ons is de grootte van de financiële ondersteuningen verbazingwekkend."
Subsidies
Een van de meest opmerkelijke conclusies van deze conferentie had betrekking op financiën. Er is veel geld beschikbaar voor mobiliteitskwesties. Hoewel niet iedereen het eens was met deze stelling, waren mensen van een breed scala aan projecten, netwerken en platformen, die actief zijn in dit gebied, aanwezig tijdens de conferentie. Miljoenen euro’s aan subsidies uit het EU-fonds, uit de nationale en uit de lokale autoriteiten zijn beschikbaar voor trainings-, onderwijs-, mobiliteits- en transportplannen.
Voor iemand die werkzaam is in een ander domein dan transport en mobiliteit, zoals ik, is de grootte van de financiële ondersteuningen verbazingwekkend. Professionals in andere sectoren kunnen niet eens dromen van een dergelijk ondersteuningsniveau.
Superblokken
Om eerlijk te zijn: de deelnemers aan de conferentie konden enkele indrukwekkende voorbeelden zien van het gebruik van deze middelen en kennis in duurzame mobiliteit. Sommige complete stadstransformaties waren echt bijzonder. Vitoria-Gasteiz in Spanje is hiervan een voorbeeld. Het team dat werkte aan de stadstransformatie gebruikte hiervoor een nieuwe, stedelijke celstructuur: 'superblokken' en doorgaande wegen. Het superblok is een belangrijk element in mobiliteit en in de strategie van de openbare ruimte. Het vergroot de openbare ruimte, door de ruimte die bestemd is voor auto’s terug te geven aan alle burgers. Een superblok is een nieuw concept: een geografische ruimte, begrensd door gangen die verschillende stadsblokken omlijnen. Het nieuwe beeld van Vitoria-Gasteiz is indrukwekkend: veel groene gebieden en genoeg ruimte voor voetgangers.
"Een aantal Vlaamse steden – Deinze, Sint-Niklaas en Antwerpen – werden aangehaald als voorbeelden van mobiliteitskampioenen."
Auto’s van particulieren en het openbaar vervoer worden buiten het superblok gehouden, terwijl de straten erbinnen hoofdzakelijk zijn ingericht op het gebruik van voetgangers. Het resultaat is gigantisch: in 2006 was 36% van de openbare ruimte toegewezen aan voetgangers en 64% aan auto’s. In 2017 is 71% van de openbare ruimte bestemd voor voetgangers en 29% voor auto’s.
Tijdens de conferentie werden transport- en mobiliteitstransformaties in veel steden, zowel grote als kleine, besproken. Parijs, Lyon, Krakow, Ljubljana en tot mijn grote verrassing ook een aantal Vlaamse steden – Deinze, Sint-Niklaas en Antwerpen – dienden als voorbeelden van mobiliteitskampioenen.
Waarom staan wij dan nog in de file?
- Een autovrije straat of een autovrij plein maakt een stad nog niet leefbaar en aantrekkelijk voor de inwoners. Een stadstransformatie is meer dan dat. Het probleem is dat veel van de mobiliteitsoplossingen geen rekening houden met de context, de belanghebbenden en andere belangrijke spelers. Het gebrek aan denken in termen van een ecosysteem is zeer duidelijk.
- De mobiliteitsoplossingen zijn gebaseerd op push modellen, ontwikkeld voor en door jonge, gezonde mannen. Zij denken wel over minder mobiele burgers en bouwen bijvoorbeeld lagere treden en bredere deuren voor rolstoelgebruikers. Daar blijft het bij. Een mobiliteitstransformatie betekent echter een transformatie van menselijk gedrag en je kunt gedrag niet veranderen door alleen deuren breder te maken. Het ontbreekt ons aan meer diepgaande inzichten in de behoeften van onze gebruikers.
- De ontwikkeling van mobiliteitsoplossingen hangt nog steeds sterk af van de financiering en een kortetermijnvisie prevaleert over langetermijnvisies en -plannen. Mobiliteitsstrategieën is erg vaak afhankelijk van politieke beslissingen en tijdsspannen van vijf jaar tussen de verkiezingen zijn onvoldoende voor een vergaande verandering.
Om deze redenen (en ook vanwege andere problemen), staan we – ondanks een grote hoeveelheid projecten – nog steeds ver van duurzame, stedelijke mobiliteitsoplossingen. Dat is waarom we nog steeds in de file staan.
