Terugkijkend op 2017, denk ik dat we kunnen stellen wij, als duurzaamheidsambassadeurs, vooruitgang hebben geboekt in onze ambitie om een betere wereld te creëren. Toch is voor de meesten onder ons deze vooruitgang onvoldoende – en de snelheid waarmee deze vooruitgang naar een duurzame samenleving plaatsvindt, geeft een vervelende realiteitscheck. Uiteindelijk moeten we toegeven dat duurzaamheid nog altijd verre van de norm is.
"Duurzaamheid wordt vaak gezien als een relatief gesloten discours."
Vanuit het perspectief om de overgang naar duurzaamheid te stimuleren, moet het engageren van mensen voor de duurzaamheidsagenda een van de prioriteiten zijn. Duurzaamheid wordt vaak gezien als een relatief gesloten discours, gedreven door duurzaamheidsfanaten, afgesloten van andere disciplines, een afleiding van “de dingen die ertoe doen” (zoals de groei van het BNP, winsten van het bedrijf of elke andere economische maat wat dat betreft), politiek bevooroordeeld en elitair.
Het duurzaamheidsdiscours is dus een soort 'echokamer'.
Een echokamer is volgens Wikipedia een “metaforische omschrijving van een situatie waarin informatie, ideeën of overtuigingen worden versterkt door communicatie en herhaling binnen eenzelfde systeem. Binnen een figuratieve echokamer worden officiële bronnen niet in vraag gesteld en worden afwijkende visies gecensureerd, niet toegestaan of onvoldoende gerepresenteerd.”
De duurzaamheidsboodschap
Hoewel het een onaangename waarheid is, lijkt het erop dat de boodschap van duurzaamheid enkel weerklinkt bij degenen die vatbaar zijn voor de inhoud ervan. Zij lijken over de mogelijkheid te beschikken om de geldigheid van de argumenten te versterken bij de mensen die geconverteerd zijn en niet bij de grote massa.
Het goede nieuws is, echter, dat zulke echokamers ook aanwezig zijn bij de mensen die we willen bereiken. Neem het voorbeeld van de klimaatontkenners. Uit een recent onderzoek bleek dat blogs waarin de klimaatverandering wordt ontkend, wetenschappelijke bewijzen negeren. Deze blogs versterken elkaars boodschap en verwijzen alle naar een aantal studies over klimaatsverandering die de meeste wetenschappelijke resultaten tegenspreken en onderlijnen vervolgens de negatieve aspecten rond betrouwbaarheid van die resultaten.
Wetenschappelijke basiskennis
Een andere studie, van Dan Kahan, professor recht & psychologie aan Yale, toonde hierrond een opvallend resultaat. Kahan vroeg een grote groep Amerikanen wat zij dachten dat de oorzaak was van de opwarming van de aarde: vooral door menselijke activiteit zoals het verbranden van fossiele brandstoffen, of vooral door natuurlijke patronen op aarde? (Jij en ik weten zeker dat het correcte antwoord het eerste is.) Hij zette die resultaten tegenover wat bekend is als ‘wetenschappelijke basiskennis’ en het resultaat was dat voor de volledige onderzoekspopulatie de waarschijnlijkheid van de juiste respons op deze vraag sterk gecorreleerd is met (een hoger niveau van) wetenschappelijke basiskennis.
"De waarschijnlijkheid van de juiste respons op deze vraag is sterk gecorreleerd met (een hoger niveau van) wetenschappelijke basiskennis."
Toen Kahan de populatie opsplitste in een groep liberale democraten en conservatieve republikeinen, observeerde hij een sterkere positieve relatie tussen de variabelen voor de liberale democraten en een negatieve relatie voor conservatie republikeinen. Ik herhaal: een negatieve relatie voor conservatieve republikeinen. Met andere woorden, hoe hoger het niveau van wetenschappelijke basiskennis voor deze groep, hoe lager de waarschijnlijkheid op een correct antwoord.
"Omdat duurzaamheid een waardegedreven onderwerp is, gebeurt het snel dat waarden botsen waardoor men nog dieper in zijn eigen wereld kruipt."
Wow, huh? Waarom zouden mensen op die manier denken? Het antwoord is eenvoudig: omdat de feiten niet in hun wereldbeeld passen. Wat we moeten inzien is dat wereldbeelden gebaseerd zijn op de waarden die mensen hoog in het vaandel dragen en geïntegreerd zijn in hun persoonlijkheid. Omdat duurzaamheid een waardegedreven onderwerp is, gebeurt het snel dat waarden botsen waardoor men nog dieper in zijn eigen wereld kruipt. Mensen zijn gehecht aan hun wereldbeeld omdat het een gevoel van veiligheid geeft. Identiteit gaat boven kennis. Alternatieve feiten bestaan. Wereldbeelden zijn de echokamers van duurzaamheid.
Een uitdaging in hoop
Als we duurzaamheid echt mainstream willen maken, moeten we connecteren met (de agenda’s van) ‘die mensen’ – de mensen die een ander wereldbeeld hebben dan het onze. Hoewel dat heel logisch klinkt, is dat een uitdaging die niet onderschat mag worden. Op z’n minst is het een uitdaging op vlak van empathie, creativiteit en doorzettingsvermogen. En misschien meest van al, een uitdaging in hoop: de hoop dat onze realiteit die van anderen kan beïnvloeden. Een hoop die enkel kan bestaan doordat de realiteit van anderen die van ons kan beïnvloeden.
"Wereldbeelden zijn de echokamers van duurzaamheid. Alleen door deze uitdaging op te nemen zal duurzaamheid een kans hebben om door alle kamers te breken – niet enkel door de onze."
Hoe je er ook naar kijkt, het is een uitdaging die we moeten aangaan. Alleen door deze uitdaging op te nemen zal duurzaamheid een kans hebben om door alle kamers te breken – niet enkel door de onze.
Hoe gaat jouw organisatie om met duurzaamheid?
