Deze blog is een verdere reflectie op het artikel van journaliste Corry Hancké in De Standaard van 2 mei waarin zij Prof. Karen Wouters interviewde.
Landen met vrouwelijke premiers blijken succesrijk in hun strijd tegen het coronavirus.
Het zakenblad Forbes lijstte ze onlangs op. Taiwan, Ijsland, Duitsland, Finland, Denemarken en Nieuw-Zeeland. In deze landen is het aantal COVID-19 sterfgevallen opvallend laag gebleven, was de druk op de zorgsector onder controle, en kon men snel overstappen naar een exitstrategie. Bij het becommentariëren van al dan niet succesvol leiderschap focussen we al te vaak op de leiderschapsstijl (die ons al dan niet ligt). “Macron heeft een authentieke leiderschapsstijl” of “Wilmes toont geen inspirerend leiderschap.” Percepties van succesvol leiderschap hebben dan eerder te maken met het heersende, populaire leiderschapsbeeld in plaats van de reële effectiviteit. We gaan voorbij aan de uiteindelijke impact die gerealiseerd wordt. En daar zou het bij leiderschap toch om te doen moeten zijn? Als we, net als Forbes kijken naar effectiviteit, valt het op dat vooral de vrouwelijke premiers een sterk staaltje leiderschap getoond hebben.
Zijn vrouwen betere leiders dan mannen?
Wie weet. Een meta-analyse [1] van 140 studies toonde aan dat organisaties met meer vrouwelijke leiders betere financiële resultaten behalen. We weten nog niet of dit komt doordat vrouwen betere leiders zijn. Wel weten we dat de gemiddelde man en vrouw verschillen op een aantal leiderschapsstijlen en kenmerken.
Volgens onderzoek [2] zijn mannen extraverter en emotioneel stabieler. Als iets misloopt, zijn mannen zeer goed in het opsporen en rechtzetten van de fouten en problemen. Vrouwen zijn altruïstischer en gewetensvoller. Hun ego is ondergeschikt aan hun wil om samen te werken. In hun leiderschap focussen ze meer op ontwikkeling en mentoring en hebben ze meer oog voor individuele noden van anderen.
Gek genoeg worden deze verschillen tussen mannen en vrouwen miniem als we enkel kijken naar topmanagers. In de leiderschapsstijl die tegenwoordig wordt geapprecieerd, zijn besluitvaardigheid, assertiviteit en competitiviteit belangrijk. Dat zijn kenmerken die vooral aan mannen worden toegeschreven. Vrouwen die aan de top willen geraken, assimileren zich aan die leiderschapsstijl. Het is dus niet het geslacht, maar de verwachtingen van de leiderrol die bepalend blijken te zijn [3].
De vrouwelijke premiers combineren mannelijke en vrouwelijke kenmerken
De vrouwelijk premiers assimileren zich blijkbaar niet. Ze hebben zeer daadkrachtig gehandeld. Ze zagen het probleem aankomen, zijn massaal beginnen testen en hebben hun land onder de stolp gezet. Die daadkracht behoort traditioneel bij een mannelijke leiderschapsstijl. Maar de vrouwelijke premiers geven ook veel aandacht aan het leed van de bevolking. Ze stellen zich kwetsbaar op. Angela Merkel spreekt niet alleen zakelijk over de gevaren van te vroeg uit de lockdown te komen. Ze vertelt ook duidelijk dat het beleid dansen op een slappe koord is, omdat niemand kan voorspellen wanneer het virus weer kan toeslaan. De Noorse premier Erna Solberg heeft een persconferentie alleen voor kinderen georganiseerd omdat ze wist dat die angst hadden. De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern, die haar land heel snel in een zware lockdown heeft gezet, straalt empathie en bezorgdheid uit. Die focus op anderen behoort traditioneel bij de vrouwelijke leiderschapsstijl.
Komen we uit deze coronacrisis met het besef dat we andere leiders nodig hebben?
Zou het feit dat deze vrouwelijke premiers zoveel aandacht krijgen een indicator zijn dat de norm over goed leiderschap aan het verschuiven is? Je merkt vaak een paradigmashift in leiderschapsdenken als de context verandert. Dan komt men tot de vaststelling dat de oude leiderschapsmodellen niet meer werken. Het model van een sterke leider die ons allen zal redden werkt niet voor een crisis als deze. We hebben met dermate complexe problemen te maken dat ‘die ene held’ het niet meer allemaal kan weten. Het vereist verschillende partijen die elk vanuit hun eigen expertise en bevoegdheid leiderschap opnemen. En ja, zulk gedeeld leiderschap is gebaat bij een nederige en empowerende leiderschapsstijl, eerder vrouwelijke kenmerken, omdat er enkel zo voldoende ruimte komt voor al die partijen om leiderschap op te nemen. Maar gedeeld leiderschap vereist ook charismatisch en sturend leiderschap, eerder mannelijke kenmerken, om een helder toekomstbeeld voor het collectief te communiceren waarbinnen individueel leiderschap kan opgenomen worden.
Kan Wilmès de leider zijn die we nodig hebben?
Er wordt haar verweten niet inspirerend te zijn. Zij vertelt geen verhaal dat de burgers in deze moeilijk omstandigheden aanspreekt. Maar als we enkel hierop focussen, bestendigen we weer het leiderschapsbeeld dat vooral mannelijke kenmerken in de picture zet; de visionaire kant van leiderschap. Misschien is zij wel iemand die erin slaagt om een goed samenspel tussen alle partijen te orchestreren, àchter de schermen. Zoals Herman Van Rompuy. Ze geeft in ieder geval elke betrokken minister en expert de kans om zijn rol als leider op te nemen. Hoewel dit idee van gedeeld leiderschap op gespannen voet leeft met het idee dat we in deze crisis een visionaire leider moeten hebben (die in zijn/haar eentje het volk toespreekt - kijk naar Rutte of Macron), zit de kracht net in het samenspel tussen deze twee stijlen. Visionair en daadkrachtig leiderschap kan mensen verbinden rond collectieve doelen. Verbindend en empowerend leiderschap staat voor loslaten en hebben we nodig omdat we het als leider niet alleen kunnen.
Misschien leren we uit deze coronacrisis dat de beste leider een mix van mannelijke en vrouwelijke stijlen hanteert. Dat zou betekenen dat vrouwen in de toekomst even makkelijk aan de top van organisaties kunnen komen als mannen: beiden hebben een opdracht tot combineren op basis van wat de context nodig heeft.
[1] Post, C. & Byron, K. (2015). Women on boards and firm financial performance. Academy of Management Journal, 58 (5), 1546 – 1571.
[2] Eagly, A.H., Johannesen-Schmidt, M.C. & van Engen, M.L. (2003). Transformational, transactional and laissez-Faire leadership Styles: A meta-analysis comparing women and men. Psychological Bulletin; Wille, B., Wiernik, B.M., Vergauwe, J., Vrijdags, A. & Trbovic, N. (2018). Personality characteristics of male and female executives: Dinstinct pathways to success? Journal of Vocational Behavior, 106, 220-235.
[3] Wille, B., Wiernik, B.M., Vergauwe, J., Vrijdags, A. & Trbovic, N. (2018). Personality characteristics of male and female executives: Dinstinct pathways to success? Journal of Vocational Behavior, 106, 220-235.
Meer weten?
Wil je graag de auteur van deze blog contacteren? Of zit je nog met vragen? Laat het haar weten via Karen.Wouters@ams.ac.be
Wil je ontdekken wat jouw leiderschaps-DNA is en hoe je als jonge professional leiderschap kan leren claimen binnen de organisatie?
