Toen ik onderzoek deed en mijn paper schreef voor het zojuist verschenen Sustainability@work rapport van Randstad, was er nog geen sprake van COVID-19. En toch blijkt de analyse van wat duurzame transformatie voor medewerkers en de werkplek inhoudt, relevanter dan ooit voor organisaties in hun strijd tegen de coronacrisis. In dit artikel leg ik uit hoe de kernpunten, die ik in het rapport in detail behandel, passen binnen de context van een economie die door COVID-19 is getroffen.
De fundamenten van duurzame transformatie moeten worden gebouwd op een begrip van de wereld als een complex, onderling afhankelijk systeem. Dit 'systeemdenken' betekent dat alles wordt gekaderd in termen van relaties, patronen en context. Wanneer we dit toepassen, zien we dat er in de wereld vijf domeinen van systeemstoringen zijn. Dit zijn ontwrichtende krachten die de meerlagige systemen dreigen te ondermijnen waarop we vertrouwen voor een goed functionerende samenleving en een goede levenskwaliteit.
- (Disruption) Disruptie, waaronder schokken en noodsituaties zoals pandemieën, natuurrampen, marktcrises of industriële ongevallen. Het coronavirus is een uitstekend voorbeeld van zo’n disruptie die het algemene functioneren van veel van onze sociaaleconomische systemen op de helling zet.
- Disparity (Ongelijkheid), waaronder de ongelijke behandeling van diverse groepen in onze samenleving als gevolg van discriminatie en oneerlijke economische en sociale praktijken. We zien bijvoorbeeld dat COVID-19 een sterkere invloed heeft op een aantal kwetsbare groepen, zoals ouderen, zelfstandigen en daklozen.
- Degradation (Degradatie), waaronder vervuiling en een niet-duurzaam gebruik van hulpbronnen. Deze vormen een bedreiging voor het weefsel van levensondersteunende ecosystemen. Tijdens de corona-lockdown zien we sommige schadelijke milieueffecten weliswaar tijdelijk afnemen, maar tegelijk neemt de verspilling toe als gevolg van hamsteren en crisisuitgaven.
- Disconnection (Disconnectie), waaronder de zogenaamde digitale kloof. Daarbij blijven grote groepen mensen offline, met weinig toegang tot of een gebrek aan skills om online technologieën te gebruiken. Door de snelle overschakeling op telewerk omwille van COVID-19 komen er nu nog nieuwe mensen bij die benadeeld zijn of niet kunnen werken.
- Discontent (Ontevredenheid), waaronder risico's voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid en het welzijn, zoals de gevolgen van ziektes of aandoeningen, stress en angst. Het coronavirus maakt uiteraard veel mensen extreem ziek, maar zorgt daarnaast nog eens voor extra stress en spanningen op het werk en thuis.
Als we inzien dat deze vijf domeinen van systeemstoringen ook triggers voor transformatie zijn, dan kunnen we beginnen kijken naar de tegenkrachten voor innovatie, integratie en transformatie. Deze zijn:
- Secure (Veilige) innovatie in een veerkrachtige economie, waaronder alle producten en diensten die ons helpen om disrupties te voorkomen, te verwerken of om terug recht te veren. Tijdens de pandemie zien we hoe noodhulpverleners hun inspanningen opdrijven, hoe overheden reddingspakketten invoeren en bedrijven hun business omturnen om te overleven en hun werknemers door de crisis heen te helpen.
- Shared (Gedeelde) innovatie in de deeleconomie, waaronder initiatieven om gelijke economische kansen te bieden en kwetsbare groepen te beschermen of te empoweren. Zo zien we omwille van COVID-19 bedrijven met overheden en ngo’s samenwerken om de productie van testkits en beademingstoestellen op te schalen, terwijl andere zich engageren in vrijwilligersprogramma's voor kwetsbare groepen in onze samenleving.
- Sustainable (Duurzame) innovatie in de circulaire economie, waaronder het streven naar een afvalvrije productie door het sluiten van de kringloop van materiaal- en energiestromen. Terwijl het coronavirus de verspilling (vooral van voeding) doet toenemen, laten het wijdverbreide beleid rond telewerk en de opschaling van videoconferenties een mogelijke uitweg zien om de CO2-uitstoot die klimaatverandering veroorzaakt, drastisch te verminderen.
- Smart (Slimme) innovatie in een digitale economie, waaronder het inzetten van Internet of Things (IOT), artificiële intelligentie, 3D-printen, blockchain en andere technologieën. Smartphoneapps worden ingezet om te helpen bij het traceren, isoleren en communiceren met COVID-19-dragers, terwijl het gebruik van online vergadersoftware en leerplatformen de medewerkers verbindt en empowert.
- Satisfying (Tevredenstellende) innovatie in een welzijnseconomie, waaronder het voorzien van geneesmiddelen, zorgverlening, en praktijken of technieken voor de vitaliteit van zowel lichaam als geest. Naast het ongelooflijke werk van bedrijven in de farma- en zorgsector tijdens de pandemie, ondersteunen veel bedrijven virtuele lessen in yoga, mindfulness en lichaamsbeweging voor werknemers.
Wanneer deze baanbrekende oplossingen in meer dan één dimensie werken, creëren bedrijven wat ik 'geïntegreerde waarde' noem. Als Tesla en Dyson bijvoorbeeld hun productie omturnen voor het maken van beademingstoestellen, of BASF en Brown-Forman voor het produceren van handgel, of als IBM zijn jaarlijkse Call for Code-hackathon richt op COVID-19-toepassingen, dan brengen ze oplossingen samen die én veilig én slim én bevredigend zijn.
Ook wanneer de Haven van Antwerpen doorheen de crisis vitale logistieke routes in Europa operationeel houdt, of wanneer LinkedIn zijn leerplatform gratis openstelt, of wanneer lege hotels in het Verenigd Koninkrijk een herbestemming krijgen om 45.000 daklozen een veilig onderkomen te bieden, leveren zij veilige, gedeelde én tevredenstellende voordelen die helpen om sociale inclusie, fysieke gezondheid en geestelijk welzijn te verzekeren.
Om samen te vatten hoe duurzame transformatie eruitziet tijdens een crisis zoals COVID-19, geef ik je hier vijf wegwijzers mee:
- Wees veerkrachtig – doe wat nodig is om te overleven; turn je zaken om, pas je aan, veer terug recht.
- Wees inclusief – help de meest kwetsbaren; doe vrijwilligerswerk, doneer, bundel krachten en middelen.
- Wees zuinig – vind manieren om meer te doen met minder; hergebruik, recycleer en ga voor circulair.
- Wees verbonden – gebruik technologie om de communicatie te verbeteren; doe aan e-werken, check regelmatig in, deel oplossingen.
- Wees gezond – zet het welzijn van mensen op de eerste plaats; sport, ontstress, maak herstel mogelijk.
Een crisis is een prima kans om vaste patronen te doorbreken en snel nieuwe manieren van produceren, werken en consumeren te testen. Laten we die kans vooral niet laten liggen.
