De miljarden in de zorg vliegen ons om de oren. Federaal injecteert de overheid 1 miljard, op Vlaams niveau hoopt men op 1,8 miljard. Bedoeling is om het helden-applaus te verzilveren. Terecht, vind je niet? Het zorgpersoneel verdient een volwaardig loon én een waardige job. Het structureel verlagen van de werkdruk is hierbij meer dan ooit essentieel. 60% van het personeel in de sector kampt met structurele werkdrukklachten. Maar hoe verlagen we deze druk? Volstaat het om louter extra vrouw- of mankracht aan te werven? En vinden we die extra krachten wel op de krappe arbeidsmarkt?
Een experiment
In de jaren negentig, tijdens de eerste uitbraak van ‘witte woede’, deed ik experimenteel onderzoek in drie woon-zorgcentra die onder één zelfde OCMW-bestuur thuis hoorden. De personeelsomkadering in de drie instellingen was quasi identiek, het bewonersprofiel vergelijkbaar. Toch rapporteerde het zorgpersoneel in één van de drie instellingen opvallend minder werkdrukklachten dan in de twee andere. De reden hiervoor? Het personeel in de ‘excellente’ instelling had een beduidend betere vertrouwensrelatie met het middenkader, de directie én met elkaar. Problemen werden niet alleen aangekaart, maar ook opgelost.
Dit en vele andere wetenschappelijke onderzoeken leerden mij een belangrijke les: we moeten dringend af van het idee dat werkdruk enkel kwantitatief te beïnvloeden is. Het is even belangrijk om te investeren in een andere arbeidsorganisatie, andere manier van werken en een innovatief werk- en dialoogklimaat. Enkel dan kan er sprake zijn van een echte ‘historische’ doorbraak in het wittewoede-dossier.
Niet enkel investeren in ‘koppen’
Beste overheid, koppel de investering in kwantiteit (loonsverhoging, extra mensen) ook aan kwaliteit. Daag zorginstellingen en zorgpersoneel uit in het nemen van innovatie-initiatief. Te denken valt aan initiatieven als ‘kleinschaligheid binnen woonzorgcentra’. In zo’n kleinschalig teams zijn personeelsleden niet bezig met het afvinken van een anoniem takenlijstje, maar met het verlenen van warme en gepersonaliseerde zorg. Het vormen ‘zelfondersteunende teams’: teams die worden ontworpen op basis van de medische en menselijke noden van een groep gelijkaardige zorgvragers. Winst boeken op zowel kwaliteit van zorg als van arbeid vormt de essentie van zo’n innovatief organisatiedesign.
Een ander voorbeeld viel me op tijdens de corona-crisis. Zorgprofessionals gingen elkaar spontaan bijstaan over de grenzen van de eigen functie en eigen zorginstelling heen. Interne mobiliteit binnen de instelling, maar ook ruimer binnen een netwerk, zou op die manier veel meer dan nu regel dan uitzondering kunnen worden. Waarom het momentum vandaag niet aangrijpen om dit soort van win-win-initiatieven te bestendigen en/of meer af te dwingen?
Kies voor innovatie en participatie
Beste werkgevers én werknemers, bespreek de werkdruk én de werkorganisatie. Durf te kiezen voor innovatie en participatie. Er leven best veel ideeën op de werkvloer, haal ze naar boven, ga te raden bij zusterinstellingen en mik op creativiteit. Kies ook resoluut voor gedeeld leiderschap rond het thema. Het staat buiten kijf dat de sector bekwame directies en middenkaders nodig heeft, die de spreidstand tussen efficiëntie en menselijkheid op een slimme en duurzame manier kunnen dichten. Directies die tegelijkertijd ruimte laten voor inspraak en dialoog. De tijd van zuster of broeder overste is definitief voorbij. Leiderschap vandaag bevindt zich niet meer enkel in het directeurslokaal, maar in elke laag van de organisatie, in elk zorgteam. Dit liet de corona-crisis ons meer dan ooit zien. #Samen tegen werkdruk in de zorg. Laat dit de nieuwe slogan zijn achter de miljardeninvestering.
Zet vandaag nog de stap naar meer innovatie en participatie, met de Masterclass Innovatieve Arbeidsorganisatie.
