De reactie van Donald Trump op de verschrikkelijke schietpartij in Orlando is precies wat IS verwachtte. President Obama pakt het veel verstandiger aan. De roep om autoritair leiderschap is begrijpelijk in tijden van crisis, maar die oplossing dreigt verdere polarisering te voeden.
Het is nog te vroeg om met zekerheid te zeggen dat de aanslag in Orlando in opdracht van IS werd gepleegd, maar eigenlijk is dat niet eens aan de orde. IS werkt met het vrije elektron-model, een heel apart businessmodel waarin losse vrijwilligers zichzelf opofferen. Ze doen dat in de hoop dat de moederorganisatie hun daden recupereert. De terroristen hoeven dus geen rechtstreekse instructies te krijgen. Ze besluiten tot hun daden over te gaan na een auto-identificatieproces binnen de grotere ideologie van het kalifaat tegen de rest van de wereld.
Polarisering
De sociaal pyschologen Stephen Reicher en Alexander Haslam gaven recent in het magazine Psyche & Brein een goed overzicht van hoe IS handig gebruik maakt van basispyschologische principes om hun missie te realiseren. IS hanteert volgens onderzoeker Shiraz Maher (King’s College Londen) een strategie van polarisering. Het IS-magazine Dabiq bracht bijvoorbeeld anderhalf jaar geleden nog een stuk met de titel ‘De uitroeiing van de grijze zone’. De organisatie wil dat alle moslims het westen als hun vijand beschouwen, en niet meer als de landen van onbeperkte mogelijkheden. Om dit te bereiken willen ze dat het westen alle moslims in een slecht daglicht ziet om op die manier radicalisering en extremisme te bevorderen, zowel bij moslims als niet-moslims.
Donald Trump was er zondag als de kippen bij om de aanslag in Orlando te brandmerken als een daad van “radicaal islamisme” en zijn oproep te herhalen om de grenzen te sluiten voor alle moslims. Hiermee vergroot hij zijn aanhang. Verschillende studies tonen namelijk aan dat mensen een strijdlustige leider makkelijker volgen als zij moeten strijden met een andere oorlogszuchtige groep. Met deze uitspraken werkt Trump dus voor de terroristen in plaats van hen tegen te werken. Op basis van zijn eerdere uitspraken kon IS heel goed verwachten wat Trump deze keer zou zeggen. Het heeft overigens niet lang geduurd voor Trumps vroegere uitspraken in Al Qaeda-propaganda werden gerecupereerd. Zo draait de provocatiemolen door.
Dit uitwisselingsproces waar vijandige politici in het Westen in de kaart spelen van IS, maar tegelijkertijd IS nodig hebben om hun aanhang te vergroten wordt door regilieus expert Douglas Pratt (University of Waikato, Nieuw-Zeeland) “coradicalisering” genoemd.
Verbindend leiderschap
In tijden van onzekerheid lijkt het voor velen aanlokkelijk om terug te grijpen naar het autoritair leiderschap waarvan Donald Trump de emanatie is. Een autoritair leider geeft richting en zorgt voor orde en veiligheid. Dit model is echter op de illusie gebaseerd dat richting, orde en veiligheid volledig maakbaar en realiseerbaar zijn in een complexe wereld. In het concept van verbindend leiderschap zal de leider er alles aan doen om verdere polarisering te vermijden. Obama en Clinton zijn daar sterker in. Na terroristsche aanslagen benadrukken zij dat iedereen getroffen is, dat het een aanslag is op universele waarden. Dat we moeten blijven samenwerken en dat het sluiten van grenzen voor niemand zinvol is.
Naast een strenge veroordeling van de aanslagen moeten we ook, nadat het stof weer is gaan liggen, durven kijken naar onze rol in het grotere geheel. Uit de sociale pyschologie (Saguy & Halperin, 2014) weten we dat individuen die kritiek hebben op hun eigen groep, meer sympathie krijgen bij de vermeende tegenstanders. Hiermee zal het Westen in die landen sneller de deur terug open krijgen richting vrede. Die aanpak beoogt het omgekeerde van coradicalisering en is de beste garantie op een toekomst met minder polarisering, oorlog en haat.
Inmiddels is Donald Trump president van de VS en kunnen we terugkijken op de kenmerken van Obama's leiderschap. Lees verder!
