Dat de coronacrisis de sector van logistiek & supply chain extra hard raakt, staat niet ter discussie. En het is al even duidelijk dat terugkeren naar business as usual geen optie is nu we al met een volgende wereldwijde crisis te maken hebben. We leven in tijden van disruptie en veerkracht zal cruciaal zijn om te kunnen overleven en groeien. Maar is de supply chain & logistieke sector wel veerkrachtig genoeg? We vroegen het aan Tom Van Woensel en Wayne Visser, professors aan Antwerp Management School en experts in respectievelijk supply chain management en duurzaamheid.
Supply chains zijn bijna anorectisch geworden
Als het op veerkracht aankomt, geeft supply chain niet bepaald het goede voorbeeld, integendeel. De meeste supply chains zijn gewoon niet ontworpen om veerkrachtig te zijn, geeft Dr. Visser mee: "We hebben onze logistieke ketens de voorbije jaren steeds efficiënter gemaakt, letterlijk tot op de minuut af. Daardoor is er nu geen marge meer, terwijl het hebben van reserves net één van de onderliggende principes van veerkrachtige systemen is. Je moet overschot inbouwen zodat je kan terugvallen op extra voorraden en extra mensen als het misloopt."
Prof. dr. Van Woensel formuleert het nog scherper: "Supply chains zijn bijna anorectisch geworden. Uiteraard pleiten we niet voor obesitas, maar wat we nu zien, is het andere uiterste: alle extra's zijn weggesneden. Vanuit kostenoogpunt mogen onze supply chains dan nu wel superefficiënt zijn, maar ze zijn helemaal niet meer beschermd tegen globale disrupties zoals de pandemie. En die disrupties stapelen zich vandaag aan een razend tempo op. De supply chain industrie zal dus op de een of andere manier wel moéten veranderen."
Duurzaamheid gaat niet alleen over het verkleinen van je CO2-uitstoot
"Je kan op verschillende manieren duurzaam ondernemen in tijden van disruptie", duidt dr. Visser. "Duurzaamheid gaat niet alleen over het verkleinen van je CO2-uitstoot. De uitdagingen waar we nu voor staan zijn typisch globale systeemuitdagingen: ze grijpen niet alleen in op het milieu, maar ook op de economie, de maatschappij als geheel en het beleid. We hebben dus een holistische aanpak nodig. Eén cruciaal aspect daarin zijn alvast de mensen: zijn jouw werknemers veerkrachtig in een crisis? Nog vóór de COVID-19-pandemie werden werknemers van koerierdiensten bijvoorbeeld al tot het uiterste gedreven omwille van de trend ‘vandaag besteld morgen in huis’, of zelfs ‘vandaag in huis’. Toen de crisis uitbrak, begonnen werknemers af te haken. Wil je dat jouw medewerkers veerkracht tonen tijdens een crisis, dan moet je je richten op purpose in plaats van efficiëntie. Wanneer mensen het gevoel hebben dat hun bedrijf echt bekommerd is om hun welzijn en dat van de maatschappij, zijn ze veel meer bereid om extra inspanningen te doen."
"Jammer genoeg", voegt prof. dr. Van Woensel toe, "zijn duurzaamheidsinspanningen in de praktijk nog te veel gedreven door kosten- en risicobeheersing. COVID-19 was een eyeopener, ja, en betekende een versnelling van de transitie naar duurzaamheid. Maar wat je nu ziet is dat bedrijven hun supply chains herdenken om risico's te beperken. Ze kiezen bijvoorbeeld voor reshoring om minder afhankelijk te zijn van wereldwijde evoluties. Dat dat toevallig ook goed is voor het milieu, is mooi meegenomen, maar dat is wel waarmee ze uitpakken in hun marketingcampagnes. Alleen is dat greenwashing en laat dat geen echte ambitie zien om in duurzaamheid op lange termijn te investeren."
Risicomanagement kan een motor van duurzame verandering zijn
Dr. Visser is minder pessimistisch: "Als je kijkt naar de economie in de afgelopen decennia, dan zie je dat we toch de overstap hebben gemaakt van een kortetermijnkapitalisme, gedreven door aandeelhouders, naar een stakeholderkapitalisme, waarbij winst niet langer de belangrijkste drijfveer is. Toen ik 30 jaar geleden begon met mijn onderzoek naar duurzaamheid, waren er maar weinig mensen die daarvan wakker lagen. Op de klimaattop van Rio in 1992 werd duurzaamheid wel op de mondiale agenda gezet maar vanuit business-perspectief brachten duurzaamheidsissues heel weinig risico’s met zich mee en waren er geen materiële gevolgen. Zo verplaatsten veel bedrijven hun productie naar lagelonenlanden, zelfs wanneer dat onveilige of ongezonde arbeidsomstandigheden met zich meebracht. Vervuilende productieprocessen werden evenmin bestraft. Vandaag zijn er wél gevolgen: de fossiele brandstofindustrie wordt belast, er is de Modern Slavery Act in het VK, de Dodd-Frank Act in de VS, enz. Regeringen zetten steeds meer in op incentives en ontraden, en de consument is veel kritischer geworden en keurt niet-duurzame praktijken af. De risico's zijn dus toegenomen. Risicomanagement wordt zo de motor van verandering en kan leiden tot duurzame resultaten."
De industrie heeft hier een gouden kans om betere supply chains te bouwen
"We kunnen de sector alleen maar veranderen als we gezamenlijk inspanningen leveren", voegt prof. dr. Van Woensel toe. "We hebben hier te maken met zeer complexe systemen. Supply chains zijn tegenwoordig zo geglobaliseerd en onderling verbonden dat als je ergens aan één touwtje trekt, de hele keten in beweging komt, met vaak ongewenste effecten tot gevolg. Maar dr. Visser heeft gelijk. Alle puzzelstukken beginnen nu eindelijk op hun plaats te vallen: de overheid is een beleid aan het uittekenen, consumenten zijn bewuster geworden, en door de pandemie moeten ook bedrijven noodgedwongen hun strategie en activiteiten herdenken. En, daar hebben we het nog niet over gehad: we hebben nu ook de technologie om schaalbare oplossingen te creëren. De industrie heeft hier dus een gouden kans om betere supply chains te bouwen."
"De kans is er", zegt Visser, "en bedrijven moeten die nu grijpen, anders zijn ze binnenkort failliet. Mensen denken nog altijd dat duurzaamheid duurder is en minder efficiënt en rendabel. Maar op lange termijn is het net omgekeerd. Denk maar aan circulaire supply chains. Die verminderen de negatieve impact op het milieu en lopen veel minder kans om onderuit gehaald te worden door de volgende wereldwijde crisis omdat je veel meer controle hebt over de grondstofstroom. Er zijn zoveel oplossingen die een triple win opleveren, voor je bedrijf, je klanten én de maatschappij."
